Chương trình thu mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo (tương đương 2 triệu tấn lúa) do Chính phủ đề ra đã hoàn tất, đồng nghĩa với việc giải quyết được 1/5 sản lượng lúa thu hoạch trong vụ Đông Xuân, giúp người dân xoay vòng vốn cho tái sản xuất và thu lợi nhuận. Tuy nhiên, 4/5 sản lượng lúa còn lại (hơn 8 triệu tấn lúa) người dân sẽ xoay sở ra sao khi vụ Xuân Hè sắp đến mà lúa vẫn còn nhiều. Chính vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng cần tăng thêm phương án dự trữ lúa.
Trữ lúa tại nhà có an toàn?
Dọc con đường Dương Văn Vương, nối liền huyện Tân Thạnh, Long An với huyện Cai Lậy, Tiền Giang, rất nhiều nông dân phải trữ lúa tại nhà, và không có biện pháp kỹ thuật bảo quản lúa an toàn.
Anh Nguyễn Văn Đẩu, ấp Kênh Chà, xã Nhơn Hòa, huyện Tân Thạnh, Long An cho biết vụ lúa Đông Xuân 2012-2013 anh gieo cấy giống IR50404 trên diện tích 12ha, năng suất đạt 8 tấn lúa tươi/ha. Tuy nhiên, hầu hết các cò lúa đều đến hỏi mua với giá quá thấp, chỉ khoảng 5.000 đồng/kg lúa khô nên anh Đẩu không bán mà chờ giá cao.
Đó là trường hợp hộ nông dân có vốn để dành xoay vòng cho vụ sau. Còn những hộ ít vốn như ông Thái Văn Đạt, ấp Gò Noi, xã Nhơn Hòa, cũng trữ lúa tại nhà như bao nông dân khác, nhưng nỗi lo cứ canh cánh trong lòng khi vụ lúa mới sắp đến mà lúa cũ chưa bán được.
Vấn đề này, ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Long An cho biết trong vụ Đông Xuân 2012-2013, tỉnh Long An xuống giống 220.000ha, sản lượng đạt 1,5 triệu tấn lúa. Trong khi đó, tỉnh chỉ được giao chỉ tiêu dự trữ là 88.000 tấn gạo (tương đương với 150.000 tấn lúa), chiếm 1/10 sản lượng của tỉnh. Như vậy, với lượng lúa còn lại, nông dân chưa biết sẽ lưu thông ra sao.
Tương tự, nhiều nông dân ở tỉnh Đồng Tháp cũng lâm vào cảnh không thể bán lúa, đành phải trữ tại nhà.
Theo lãnh đạo Sở Công thương tỉnh Đồng Tháp, trong vụ Đông Xuân 2012-2013, toàn tỉnh chỉ được phân bổ chỉ tiêu tạm trữ 58.000 tấn lúa, ít hơn vụ Đông Xuân 2011-2012 là 25.000 tấn, trong khi Đồng Tháp là tỉnh trọng điểm về cây lúa. Như vậy, chỉ tiêu này chưa tương xứng với sản lượng lúa hàng hóa của tỉnh. Số lúa chưa lưu thông được đã gây thiệt thòi cho nông dân.
Hướng tới mô hình cánh đồng lớn và tạm trữ tại các hợp tác xã
Trên thực tế, chương trình thu mua tạm trữ gạo đúng đắn và hợp lòng dân nhưng trong những năm qua, việc thực hiện chương trình này vẫn còn một số hạn chế, làm cho nông dân chưa được lợi. Nguyên nhân là vì Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đưa ra thời gian thu mua chậm so với tiến độ thu hoạch lúa của nông dân.
Ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Long An cho biết khi nông dân thu hoạch thì không có người thu mua lúa, và khi có người thu mua thì ngoài đồng lúa thu hoạch gần xong.
Bên cạnh đó, quyết định mua gạo dự trữ gây ra tình trạng một số doanh nghiệp thu mua gạo của doanh nghiệp nhỏ đưa về doanh nghiệp lớn, trong khi lúa thu hoạch xong lại bán chậm với giá thấp.
Có thể thấy rằng doanh nghiệp được hỗ trợ lãi suất 0% vốn vay để thu mua tạm trữ, nhưng vì quy định chưa chặt chẽ nên đối tượng hưởng lợi nhiều nhất vẫn là doanh nghiệp, còn nông dân lại hưởng lợi ít, thậm chí gặp nhiều khó khăn trong khâu tiêu thụ vì giá thấp.
Ông Huỳnh Thế Năng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang đề nghị có thêm nhiều hình thức tạm trữ lúa gạo khác hơn so với 1 hình thức hiện nay là giao cho doanh nghiệp thu mua trực tiếp. Cụ thể là, theo ông Năng, nên để cho các doanh nghiệp có mô hình cánh đồng mẫu lớn thực hiện thu mua tạm trữ, còn chương trình hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp thực hiện mô hình này. Nếu thực hiện được như vậy, thì mục tiêu hỗ trợ để người nông dân có lợi sẽ khả thi và hiệu quả hơn.
Mặt khác, ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Đồng Tháp cho rằng việc mua tạm trữ chỉ là giải pháp ngắn hạn, giải quyết ban đầu lượng sản lúa lúa Đông Xuân của khu vực, nhưng chỉ tạm trữ 1 triệu tấn gạo, tương đương 2 triệu tấn lúa, thì số lúa còn lại vẫn chưa được giải quyết an toàn và triệt để. Chính vì vậy, cần một giải pháp lâu dài là sự gắn kết hài hòa giữa Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và chính quyền địa phương.
Ngoài đề nghị hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư mô hình cánh đồng lớn, ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Long An còn đề nghị chính sách hỗ trợ cho những tổ hợp tác, hợp tác xã có những điều kiện thu mua dự trữ lúa gạo. Khi được hỗ trợ nguồn vốn, các hợp tác xã, tổ hợp tác sẽ tiến hành thu mua lúa của nông dân ngay thời điểm bắt đầu thu hoạch.
Ông Huỳnh Văn Thòn, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang cho rằng Nhà nước không cần hỗ trợ lãi suất 0% để các doanh nghiệp mua gạo tạm trữ như hiện nay. Khi tham gia xuất khẩu gạo, từng doanh nghiệp đã phải tự chủ nguồn nguyên liệu cho chính mình, và cần có trách nhiệm với nông dân, nói cách khác, là có trách nhiệm với chính sản phẩm mà mình đầu tư.
Vì thế, việc hỗ trợ tạm trữ kéo dài sẽ làm cho một số doanh nghiệp ỷ lại, trông chờ vào Nhà nước khi cần nguyên liệu xuất khẩu. Thay vì hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp mua gạo tạm trữ, Nhà nước nên hỗ trợ trực tiếp cho nông dân thông qua những mô hình khác. Đã đến lúc tạm trữ là việc làm tất yếu của doanh nghiệp./.
Trữ lúa tại nhà có an toàn?
Dọc con đường Dương Văn Vương, nối liền huyện Tân Thạnh, Long An với huyện Cai Lậy, Tiền Giang, rất nhiều nông dân phải trữ lúa tại nhà, và không có biện pháp kỹ thuật bảo quản lúa an toàn.
Anh Nguyễn Văn Đẩu, ấp Kênh Chà, xã Nhơn Hòa, huyện Tân Thạnh, Long An cho biết vụ lúa Đông Xuân 2012-2013 anh gieo cấy giống IR50404 trên diện tích 12ha, năng suất đạt 8 tấn lúa tươi/ha. Tuy nhiên, hầu hết các cò lúa đều đến hỏi mua với giá quá thấp, chỉ khoảng 5.000 đồng/kg lúa khô nên anh Đẩu không bán mà chờ giá cao.
Đó là trường hợp hộ nông dân có vốn để dành xoay vòng cho vụ sau. Còn những hộ ít vốn như ông Thái Văn Đạt, ấp Gò Noi, xã Nhơn Hòa, cũng trữ lúa tại nhà như bao nông dân khác, nhưng nỗi lo cứ canh cánh trong lòng khi vụ lúa mới sắp đến mà lúa cũ chưa bán được.
Vấn đề này, ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Long An cho biết trong vụ Đông Xuân 2012-2013, tỉnh Long An xuống giống 220.000ha, sản lượng đạt 1,5 triệu tấn lúa. Trong khi đó, tỉnh chỉ được giao chỉ tiêu dự trữ là 88.000 tấn gạo (tương đương với 150.000 tấn lúa), chiếm 1/10 sản lượng của tỉnh. Như vậy, với lượng lúa còn lại, nông dân chưa biết sẽ lưu thông ra sao.
Tương tự, nhiều nông dân ở tỉnh Đồng Tháp cũng lâm vào cảnh không thể bán lúa, đành phải trữ tại nhà.
Theo lãnh đạo Sở Công thương tỉnh Đồng Tháp, trong vụ Đông Xuân 2012-2013, toàn tỉnh chỉ được phân bổ chỉ tiêu tạm trữ 58.000 tấn lúa, ít hơn vụ Đông Xuân 2011-2012 là 25.000 tấn, trong khi Đồng Tháp là tỉnh trọng điểm về cây lúa. Như vậy, chỉ tiêu này chưa tương xứng với sản lượng lúa hàng hóa của tỉnh. Số lúa chưa lưu thông được đã gây thiệt thòi cho nông dân.
Hướng tới mô hình cánh đồng lớn và tạm trữ tại các hợp tác xã
Trên thực tế, chương trình thu mua tạm trữ gạo đúng đắn và hợp lòng dân nhưng trong những năm qua, việc thực hiện chương trình này vẫn còn một số hạn chế, làm cho nông dân chưa được lợi. Nguyên nhân là vì Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) đưa ra thời gian thu mua chậm so với tiến độ thu hoạch lúa của nông dân.
Ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn tỉnh Long An cho biết khi nông dân thu hoạch thì không có người thu mua lúa, và khi có người thu mua thì ngoài đồng lúa thu hoạch gần xong.
Bên cạnh đó, quyết định mua gạo dự trữ gây ra tình trạng một số doanh nghiệp thu mua gạo của doanh nghiệp nhỏ đưa về doanh nghiệp lớn, trong khi lúa thu hoạch xong lại bán chậm với giá thấp.
Có thể thấy rằng doanh nghiệp được hỗ trợ lãi suất 0% vốn vay để thu mua tạm trữ, nhưng vì quy định chưa chặt chẽ nên đối tượng hưởng lợi nhiều nhất vẫn là doanh nghiệp, còn nông dân lại hưởng lợi ít, thậm chí gặp nhiều khó khăn trong khâu tiêu thụ vì giá thấp.
Ông Huỳnh Thế Năng, Phó Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh An Giang đề nghị có thêm nhiều hình thức tạm trữ lúa gạo khác hơn so với 1 hình thức hiện nay là giao cho doanh nghiệp thu mua trực tiếp. Cụ thể là, theo ông Năng, nên để cho các doanh nghiệp có mô hình cánh đồng mẫu lớn thực hiện thu mua tạm trữ, còn chương trình hỗ trợ trực tiếp doanh nghiệp thực hiện mô hình này. Nếu thực hiện được như vậy, thì mục tiêu hỗ trợ để người nông dân có lợi sẽ khả thi và hiệu quả hơn.
Mặt khác, ông Lê Minh Hoan, Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh Đồng Tháp cho rằng việc mua tạm trữ chỉ là giải pháp ngắn hạn, giải quyết ban đầu lượng sản lúa lúa Đông Xuân của khu vực, nhưng chỉ tạm trữ 1 triệu tấn gạo, tương đương 2 triệu tấn lúa, thì số lúa còn lại vẫn chưa được giải quyết an toàn và triệt để. Chính vì vậy, cần một giải pháp lâu dài là sự gắn kết hài hòa giữa Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA) và chính quyền địa phương.
Ngoài đề nghị hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư mô hình cánh đồng lớn, ông Lê Minh Đức, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Long An còn đề nghị chính sách hỗ trợ cho những tổ hợp tác, hợp tác xã có những điều kiện thu mua dự trữ lúa gạo. Khi được hỗ trợ nguồn vốn, các hợp tác xã, tổ hợp tác sẽ tiến hành thu mua lúa của nông dân ngay thời điểm bắt đầu thu hoạch.
Ông Huỳnh Văn Thòn, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Bảo vệ thực vật An Giang cho rằng Nhà nước không cần hỗ trợ lãi suất 0% để các doanh nghiệp mua gạo tạm trữ như hiện nay. Khi tham gia xuất khẩu gạo, từng doanh nghiệp đã phải tự chủ nguồn nguyên liệu cho chính mình, và cần có trách nhiệm với nông dân, nói cách khác, là có trách nhiệm với chính sản phẩm mà mình đầu tư.
Vì thế, việc hỗ trợ tạm trữ kéo dài sẽ làm cho một số doanh nghiệp ỷ lại, trông chờ vào Nhà nước khi cần nguyên liệu xuất khẩu. Thay vì hỗ trợ lãi suất cho doanh nghiệp mua gạo tạm trữ, Nhà nước nên hỗ trợ trực tiếp cho nông dân thông qua những mô hình khác. Đã đến lúc tạm trữ là việc làm tất yếu của doanh nghiệp./.
Hồng Nhung (TTXVN)